ARTIKEL JAWA: GAMELAN JAWA
Tema :
Kabudayan Jawa
Irah-irahan :
Gamelan Jawa
1. Pangartean gamelan Jawa
2. Laras ing gamelan Jawa
3. Piranti gamelan Jawa
4. Aturan gamelan Jawa
Gamelan Jawa
Gamelan jawa iku salah
jinis corak gamelan sing urip nang Jawa Tengah uga Yogyakarta lan sebageyan
Jawa Wetan. Musik gamelan Jawa iki beda karo musik gamelan saka daerah liya.
Musik gamelan Jawa lumrahe nduwe nada luwih lembut lan luwih alon. Beda karo
musik gamelan Bali sing nduwe nada luwih cepet, uga gamelan Sundha sing rasa
musike nglaras banget lan didhominasi swara suling.
Gamelan Jawa iku nduwe gatra-gatra
pentatonis lan nduweni 2 laras, yaiku laras slendro lan laras pelog. Laras
slendro nduweni urutan gatra-gatra 1 2 3 5 6 (ji ro lu ma nem). Ing Jawa, ana telung pathet.
Pathet
iku kaperang
dadi pathet nem,
pathet sanga, lan pathet manyura. Urutan iki umume kanggo pagelaran wayang. Laras pelog nduweni gatra-gatra 1 2 3 4 5 6 7 (ji ro lu
pat ma nem pi). Ing Jawa, ana telung pathet. Pathet iku kaperang dadi pahtet nem, pathet lima, lan pathet barang.
Piranti gamelan Jawa bisa
dikelompokake dadi 4 bageyan yaiku gongan, balungan, panerusan, lan kendhang.
Gong, kempyang, kethuk, kempul lan kenong menika kalebu gongan. Balungan iku rangkeyan melodi ing gamelan.
Dadi ing jinis musik gamelan iki inti melodine ana ing rangkeyan swara balungan
iki. Sing kalebu balungan yaiku saron
panerus, saron barung, demung lan slenthem. Saron
demung utawa
asring disebut demung iku salah sawijining piranti gamelan Jawa sing
ditabuh lan mlebu kelompok piranti saron. Iki jinis saron paling gedhe ukurane, sing paling cilik peking sing
tengah-tengah saron barung tembe demung. Ana 2 jinis saron demung yaiku pelog demung lan slendro demung. 2 jinis
piranti panerus iki ndhuwe laras beda-beda. Wilah saron demung iki paling gedhe ing kelompok saron ukurane
kira-kira 35,5 cm
dawa lan ambane
9 cm. Saron demung ndhuwe swara paling rendah ing kelompok
saron. Panerusan yaiku bonang,
gender, gambang, siter lan rebab. Bonang barung yaiku salah sawijine bageyan perangkat Gamelan Jawa kang duweni bentuk pencu banjur diarani
bentuk pencon.
Laras
slendro wilahe ana 12 cacahe, banjur kang Laras Pelog wilahe ana 14 cacahe. Bonang Barung manggone
ing rancakan saka kayu kang bentuke kaya amben. Pencon kuwi mau ditata ing
rancakan ditumpangake
ing tali kang diarani pluntur. Bonang
barung
ditabuh nganggo kayu kang cacahe
2, kayu kuwi mau sing bageyan dhuwur diblebet nganggo kain lan pluntur. Cara nabuh bonang kuwi ana akeh pola tabuhane, yaiku pola tabuhan gembyang, mipil, imbal, sekaran, klenangan, lan liya-liyane. Bonang barung kuwi gunane kanggo mbukani gendhing. Sakliyane kuwi, bonang barung uga bisa kanggo nuntun
alur gendhing. Khusus ing pola mipil, bonang barung kuwi bisa kanggo
nuntun Instrumen liyane. Bonang Barung ora bisa dadi
lagu penuntun, nanging kolaborasi karo bonang penerus gawe pola lagu lan ing aksen-aksen penting bonang gawe sekaran kang biasane ana ing akhir kalimat lagu.
Yen kendhang iku salah sijining piranti gamelan Jawa sing
ditabuh nganggo kombinasi antara tlapakan karo driji, dadi ora nganggo tabuh. Ing musik modhern, piranti iki digolongake piranti perkusi. Kendhang diselehake ing wadhah panyangga saka kayu sing
wujude memper huruf Y. Kendhang ing musik gamelan fungsine kanggo mimpin lan ngarahake musik. Kendhang nduweni jinis lan ukuran kang
werna-werna. Ukurane kendhang antarane 20 cm nganti 45 cm. Kendhang bentuke kaya drum lan dimainake kanthi cara ditabuh. Masing-masing 4 kelompok iku nduweni fungsi dhewe-dhewe
kanggo nggawe swara sing harmonis.
Gamelan Jawa nduwe aturan-aturan
sing wis pakem antarane katata saka pirang-pirang rambahan lan pathet utawa
jero cetheking swara, uga ana aturan sampak utawa cepet-rendhete laku sing wis
pakem, uga ana batesan-batesan gongan lan melodine wis diatur ing
bageyan-bageyan sing saben-saben ketata 4 gatra. Pandangan urip Jawa kang digambarake sajrone musik gamelan yaiku kaselarasan
kauripan jasmani lan rohani, kaselarasan sajrone omongan lan tumindak saengga mujudake toleransi ing
sasama. Wujud nyata ing musik gamelan Jawa yaiku
tarikan tali rebab kang sedengan,
paduan seimbang swara kenong, srin, kendhang lan gambang lan
swara gong kanggo nutup irama. Gamelan Jawa biasane dianggo ngiringi pagelaran
wayang lan tari-tari. Saliyane musik, gamelan Jawa uga ana swara sindhen kang
nembangake lancaran, ladrang, lan gendhing-gendhing Jawa.
Categories:
Bahasa Jawa,
Pendidikan
ijin copas sob :)
ReplyDelete